នៅពេលដែលព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ទទួលនិមន្តរបស់សីហសេនាបតី ទៅឆាន់ភត្តាហារនៅផ្ទះរបស់គាត់ គាត់ឲ្យអ្នកបម្រើទៅទិញសាច់ស្លាប់ស្រាប់នៅផ្សារ ( បវត្តមំសៈ ) ។
ពួកនិគ្រន្ថជាច្រើននាក់ ក៏ផ្គងនូវដើមដៃស្រែកកន្ទក់កន្ទេញសព្វច្រក សព្វផ្លូវត្រឡែងកែង ក្នុងក្រុងវេសាលីថា ថ្ងៃនេះសីហសេនាបតី សម្លាប់សត្វ មានសរីរៈធាត់ធំ ធ្វើភត្តដើម្បីព្រះសមណគោតម ចំណែកព្រះសមណគោតម ទុកជាដឹង ក៏នៅតែឆាន់សាច់ដែលគេសម្លាប់ចំពោះខ្លួនដែរ ព្រះសមណគោតមនេះ ឈ្មោះថា ត្រូវបដិច្ចកម្ម ។
***បដិច្ចកម្ម គឺជាឈ្មោះនៃអំពើរបស់ដែលគ្រាន់តែបរិភោគសាច់ ក៏បាននាមថា សម្លាប់សត្វដែរ ឬ ជាឈ្មោះអំពើដែលគេសម្លាប់ព្រោះអាស្រ័យខ្លួន ពុំនោះសោត ពាក្យថា បដិច្ចកម្មនេះជាឈ្មោះរបស់និមិត្តកម្ម។ លទ្ធិពួកនិគ្រន្ថប្រកាន់ថា បដិច្ចកម្មគឺជាអកុសលត្រូវបានដល់អ្នកឲ្យពាក់កណ្តាល អ្នកទទួលពាក់កណ្តាល ។
សីហសេនាបតី បានជ្រាបរឿងនេះ ដោយមានគេប្រាប់ ។ ទើបគាត់ពោលថា ពួកលោកទាំងអស់នោះ ប្រាថ្នារកទោសព្រះពុទ្ធ ប្រាថ្នារកទោសព្រះធម៌ ប្រាថ្នារកទោសព្រះសង្ឃ អស់កាលជាយូរណាស់មកហើយ រហូតមកដល់ឥឡូវ នៅតែមិនចេះអៀនខ្មាសសោះ ពួកលោកទាំងនោះពោលបង្កាច់ព្រះមានព្រះភាគដោយពាក្យមិនពិត ពាក្យទទេ ជាពាក្យកុហកភូតភរបោកប្រាស ទាំងដែលពួកយើងមិនបានក្លែងផ្តាច់បង់ជីវិតសត្វព្រោះហេតុតែជីវិតរបស់ខ្លួនឯងឡើយ ។ រួចហើយ គាត់បានញ៉ាំងព្រះភិក្ខុសង្ឃមានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន ឲ្យឆាន់ឆ្អែតស្កប់ស្កល់ ដោយខាទនីយភោជនីយាហារដ៏ឧត្តម ដោយដៃខ្លួនឯង ។
កាលដែលព្រះដ៏មានព្រះភាគ ព្រះអង្គទ្រង់សោយរួចហើយ ទ្រង់ក៏ពន្យល់ឲ្យគាត់ឃើញច្បាស់ ឲ្យកាន់យក ឲ្យអាចហ៊ាន ឲ្យរីករាយដោយធម្មីកថា ហើយព្រះអង្គទ្រង់ក្រោកចាកអាសនៈ យាងចេញទៅ ។
អាស្រ័យហេតុនេះឯង ទើបព្រះអង្គទ្រង់ប្រជុំភិក្ខុសង្ឃ ហើយហាមប្រាម ( បញ្ញត្ត ) ឧទ្ទិស្សមំសៈ ( សាច់ដែលគេធ្វើដើម្បីខ្លួន ) ថា៖
ន ភិក្ខវេ ជានំ ឧទ្ទិស្សកតំ មំសំ បរិភុញ្ជិតព្វំ យោ បរិភុញ្ជេយ្យ អាបត្តិ ទុក្កដស្ស ។
“ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ ភិក្ខុកាលដឹងថា សាច់គេធ្វើចំពោះខ្លួន កុំគប្បីឆាន់ ភិក្ខុណាឆាន់ ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ” ។
រួចទ្រង់ក៏អនុញ្ញាតសាច់ដែលគួរឆាន់ យ៉ាងនេះថា ៖
អនុជានាមិ ភិក្ខវេ តិកោដិបរិសុទ្ធំ មច្ឆមំសំ អទិដ្ឋំ អសុតំ អបរិសង្កិតំ ។
“ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតអនុញ្ញាតត្រី និង សាច់ ដែលបរិសុទ្ធដោយទីបំផុត ៣ យ៉ាង គឺមិនបានឃើញ, មិនបានឮ, មិនបានរង្កៀស” ។
ក្នុងអដ្ឋកថា លោកពន្យល់ដូច្នេះ ( សូមដកស្រង់ដោយសង្ខេប ) ៖
បណ្តាសាច់ទាំង ៣ ( មិនបានឃើញជាដើម ) នោះ សាច់ដែលឈ្មោះថា មិនបានឃើញ គឺ មិនបានឃើញពួកអ្នកស្រុកសម្លាប់សត្វ យកមកដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកភិក្ខុ ។
ដែលឈ្មោះថា មិនបានឮ គឺ មិនបានឮមកថា “ពួកអ្នកស្រុកសម្លាប់សត្វ យកមកដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកភិក្ខុ” ។
ចំណែកដែលមិនបានរង្កៀស អ្នកសិក្សាគួរដឹងច្បាស់ នូវសាច់ដែលរង្កៀសដោយការឃើញ រង្កៀសដោយការបានឮ និងដោយផុតចាកហេតុទាំងពីរនោះ ។
សេចក្តីនោះ តើដូចម្តេច ? សេចក្តីនោះគឺ ពួកភិក្ខុក្នុងធម្មវិន័យនេះ ឃើញពួកអ្នកស្រុកកាន់អន្ទាក់ ឬសំណាញ់ជាដើម កំពុងដើរចេញពីស្រុក ឬ កំពុងដើរទៅក្នុងព្រៃ ហើយថ្ងៃស្អែកឡើង ពួកអ្នកស្រុកយកបិណ្ឌបាតមានត្រី និងសាច់ មកប្រគេនភិក្ខុទាំងនោះ ដែលកំពុងចូលទៅផ្ទះនោះដើម្បីបិណ្ឌបាត ។ ភិក្ខុទាំងនោះរង្កៀសដោយការបានឃើញនោះថា “ពួកអ្នកស្រុកធ្វើសាច់ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកភិក្ខុទេដឹង” សាច់នេះ ឈ្មោះថា រង្កៀសដោយការឃើញ នឹងទទួលសាច់បែបនោះ មិនគួរ។ សាច់ដែលមិនបានរង្កៀសដូច្នោះ នឹងទទួលគួរ។
បើពួកអ្នកស្រុកទាំងនោះ សួរថា “ហេតុអ្វី ក៏លោកមិនទទួល” ពួកអ្នកស្រុកបានស្តាប់សេចក្តី ( រង្កៀស ) នោះហើយ និយាយថា “សាច់នេះ ពួកខ្ញុំករុណាមិនបានធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ភិក្ខុទាំងឡាយ ពួកខ្ញុំករុណា ធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ខ្លួនឯងខ្លះ ញាតិមិត្តជិតខាងជាដើមខ្លះ” ដូច្នេះ សាច់នោះ គួរ ។
សូម្បីសាច់ដែលគេលក់នៅផ្សារ សាច់ដែលគេធ្វើក្នុងពិធីបុណ្យដើម្បីឧទ្ទិសកុសល ដល់ពួកញាតិដែលចែកឋានទៅហើយ ឬពិធីបុណ្យផ្សេងៗ ទៀត ក៏គប្បីបដិបត្តិយ៉ាងនេះដូចគ្នា ។
ភិក្ខុទាំងឡាយមិនបានឃើញទេ តែបានឮមកថា “បានឮថា ពួកអ្នកស្រុក មានដៃកាន់អន្ទាក់ និងសំណាញ់ជាដើមចេញអំពីស្រុក ឬចូលទៅកាន់ព្រៃ” ( សេចក្តីដ៏សេស គប្បីជ្រាបដូចការរង្កៀសដោយការឃើញ ) នេះឈ្មោះថាការរង្កៀសដោយការបានឮ ។
មួយទៀត ភិក្ខុទាំងឡាយមិនបានឃើញ មិនបានឮទេ, តែកាលពួកភិក្ខុទាំងនោះចូលទៅកាន់ផ្ទះអ្នកស្រុក ដើម្បីបិណ្ឌបាត ពួកអ្នកស្រុកទទួលបាត្រទៅហើយ ចាត់ចែងបិណ្ឌបាតមានត្រី សាច់ យកមកប្រគេន ។ ពួកលោករង្កៀសថា “សាច់នេះ គេធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ភិក្ខុទាំងឡាយ ទេដឹង?” នេះឈ្មោះថា សាច់ដែលរង្កៀសផុតចាកហេតុទាំងពីរនោះ ។ ( វិធីបដិបត្តិ គប្បីជ្រាបដូចការរង្កៀសដោយការឃើញ ) ។
ពិតណាស់ សាច់ណា ដែលគេធ្វើមិនដើម្បីភិក្ខុទាំងឡាយ, ភិក្ខុក៏មិនមានសេចក្តីសង្ស័យក្នុងសាច់ណា សាច់នោះគួរទាំងអស់ ។
បើសាច់ដែលគេធ្វើឧទ្ទិសពួកភិក្ខុក្នុងវិហារមួយ ហើយពួកលោកមិនដឹងថា គេធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ខ្លួន, តែពួកភិក្ខុដទៃដឹង, ពួកភិក្ខុណាដឹងមិនគួរដល់ពួកភិក្ខុនោះទេ ។ ពួកភិក្ខុដទៃមិនដឹង តែពួកលោកប៉ុណ្ណោះដឹង រមែងមិនគួរចំពោះលោកប៉ុណ្ណោះ, តែគួរសម្រាប់ពួកភិក្ខុដទៃ ។ សូម្បីពួកលោកដឹងថា “គេធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកយើង” ពួកភិក្ខុដទៃក៏ដឹងថា “គេធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ដល់ពួកភិក្ខុនេះ” មិនគួរដល់ពួកលោកទាំងអស់អង្គ ។ ពួកភិក្ខុទាំងអស់មិនដឹង រមែងគួរដល់ពួកលោកទាំងអស់ ។ បណ្តាសហធម្មិកទាំង ៥ [ អ្នកដែលប្រព្រឹត្តធម៌រួមគ្នាស្មើគ្នា មាន ៥ គឺ ភិក្ខុ ភិក្ខុនី សិក្ខមានា សាមណេរ និងសាមណេរី ] សាច់ដែលគេធ្វើចំពោះ ដើម្បីប្រយោជន៍ដល់សហធម្មិករូបណាមួយក៏ដោយ ក៏រមែងមិនគួរដល់សហធម្មិកទាំងអស់ ។
សំណួរ ៖ បើបុគ្គលខ្លះសម្លាប់សត្វ ចំពោះភិក្ខុមួយរូប ដាក់បាត្រឲ្យពេញហើយ ប្រគេនភិក្ខុរូបនោះ ហើយលោកក៏ដឹងថា សាច់គេធ្វើដើម្បីប្រយោជន៍ខ្លួន ទទួលទុកហើយប្រគេនដល់លោកអង្គផ្សេង តើអង្គដែលទទួលពីភិក្ខុនោះ ឆាន់ដោយជឿតាមភិក្ខុនោះ អង្គណា ត្រូវអាបត្តិ ?
ចម្លើយ ៖ មិនត្រូវអាបត្តិដល់លោកទាំងពីរអង្គ ។
ព្រោះថា សាច់ដែលគេធ្វើចំពោះភិក្ខុណា មិនជាអាបត្តិដល់ភិក្ខុនោះ ព្រោះលោកមិនបានឆាន់, និងមិនជាអាបត្តិដល់ភិក្ខុដែលទទួលបន្ត ព្រោះលោកមិនបានដឹង ។ តាមពិត ក្នុងការទទួលកប្បិយមំសៈ ( សាច់ដែលគួរ ) មិនជាអាបត្តិ ។ តែភិក្ខុមិនដឹង ឆាន់សាច់ដែលគេធ្វើចំពោះខ្លួន ខាងក្រោយទើបបានដឹង មិនមានកិច្ចដោយការសម្តែងអាបត្តិ ។ ចំណែកភិក្ខុមិនដឹង ឆាន់អកប្បិយមំសៈក្នុងកាលខាងក្រោយទើបដឹង គប្បីសម្តែងអាបត្តិចេញ ។ ពិតមែន អាបត្តិរមែងមានដល់ភិក្ខុដែលដឹងហើយ ឆាន់សាច់ដែលគេធ្វើចំពោះខ្លួន និងអាបត្តិរមែងមានដូចគ្នា សូម្បីដល់ភិក្ខុដែលមិនដឹង ឆាន់អកប្បិយមំសៈ ។ ព្រោះហេតុនោះ ភិក្ខុអ្នកខ្លាចក្រែងចំពោះអាបត្តិ គប្បីសួរមុនហើយ ចាំទទួលប្រគេនសាច់ ។ នឹងទទួលដោយតាំងចិត្តថា “ពេលឆាន់ ចាំយើងសួរសិន សឹមឆាន់” គួរសួរមុនហើយ សឹមឆាន់ ។
សួរថា ៖ ព្រោះហេតុអ្វី ?
ឆ្លើយថា ៖ ព្រោះសាច់ពិបាកនឹងស្គាល់ណាស់ ។
តាមការពិត សាច់ខ្លាឃ្មុំ ស្រដៀងសាច់ជ្រូក សាច់ខ្លាដំបងជាដើម ក៏ស្រដៀងនឹងសាច់ម្រឹគជាដើម ព្រោះហេតុនោះ អាចារ្យទាំងឡាយទើបពោលថា “សួរហើយសឹមទទួលប្រគេននោះឯង ជាធម្មទំនៀម” ។
កត់សម្គាល់ពាក្យ
បវត្តមំស បានដល់ សាច់ដែលប្រព្រឹត្តទៅតាមប្រក្រតី គឺសាច់ដែលគេដាក់លក់តាមផ្សារ
( សាច់នេះ ភិក្ខុសាកសួរមុនហើយ ឆាន់បាន )
ឧទ្ទិស្សមំស បានដល់ សាច់ដែលគេធ្វើចំពោះភិក្ខុ គឺគេសម្លាប់សត្វយកសាច់ ធ្វើចង្ហាន់ប្រគេនលោក ( សាច់នេះ ភិក្ខុមិនត្រូវឆាន់ដាច់ខាត )
អកប្បិយមំស បានដល់ សាច់ដែលមិនគួរ; ដែលព្រះមានព្រះភាគទ្រង់ហាមប្រាម ។
