បញ្ចកៈទី ១
ឥន្ទ្រិយ មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ចក្ខុន្ទ្រិយ
២. សោតិន្ទ្រិយ
៣. ឃានិន្ទ្រិយ
៤. ជិវិ្ហន្ទ្រិយ
៥. កាយិន្ទ្រិយ
បញ្ចកៈទី ២
ឥន្ទ្រិយ មាន ៥ យ៉ាងដទៃទៀត គឺ
១. សុខិន្ទ្រិយ
២. ទុក្ខិន្ទ្រិយ
៣. សោមនស្សិន្ទ្រិយ
៤. ទោមនស្សិន្ទ្រិយ
៥. ឧបេក្ខន្ទ្រិយ
បញ្ចកៈទី ៣
ឥន្ទ្រិយ មាន ៥ យ៉ាងដទៃទៀត គឺ
១. សទ្ធិន្ទ្រិយ
២. វីរិយិន្ទ្រិយ
៣. សតិន្ទ្រិយ
៤. សមាធិន្ទ្រិយ
៥. បញ្ញិន្ទ្រិយ
អធិប្បាយ
ក្នុងបញ្ចកៈទី ១ លោកពោលដល់ឥន្ទ្រិយដែលជាលោកិយប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងបញ្ចកៈទី ២ ពោលដល់បឋមជ្ឈាន ទុតិយជ្ឈាន និងចតុត្ថជ្ឈានដែលជាលោកិយ តតិយជ្ឈាន និងបញ្ចមជ្ឈានទាំងជាលោកិយ ទាំងជាលោកុត្តរ ។ ក្នុងបញ្ចកៈទី ៣ លោកពោលដល់ឥន្ទ្រិយដែលជាលោកិយ និងលោកុត្តរ ដោយអំណាចសមថៈ វិបស្សនា និងមគ្គ ៕
អានបន្ត...
ចេតសោ វិនិពទ្ធា ចំណងរបស់ចិត្ត មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ឥធាវុសោ ភិក្ខុ កាមេសុ អវិគតរាគោ ហោតិ អវិគតច្ឆន្ទោ អវិគតប្បេមោ អវិគតបិបាសោ អវិគតបរិឡាហោ អវិគតតណ្ហោ ។ យោ សោ អាវុសោ ភិក្ខុ កាមេសុ អវិគតរាគោ ហោតិ អវិគតច្ឆន្ទោ អវិគតប្បេមោ អវិគតបិបាសោ អវិគតបរិឡាហោ អវិគតតណ្ហោ តស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ យស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ អយំ បឋមោ ចេតសោ វិនិពទ្ធោ ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ មិនទាន់ប្រាសចាកតម្រេក មិនទាន់ប្រាសចាកចំណង់ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីស្រឡាញ់ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីស្រេកឃ្លាន មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីក្រវល់ក្រវាយ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីប្រាថ្នាក្នុងកាមទាំងឡាយ ។ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុណា មិនទាន់ប្រាសចាកតម្រេក មិនទាន់ប្រាសចាកចំណង់ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីស្រឡាញ់ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីស្រេកឃ្លាន មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីក្ដៅក្រហាយ មិនទាន់ប្រាសចាកសេចក្ដីប្រាថ្នាក្នុងកាមទាំងឡាយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងមិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ ចិត្តរបស់ភិក្ខុណា មិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ នេះជាចំណងនៃចិត្តទី ១ របស់ភិក្ខុនោះ ។
២. បុន ចបរំ អាវុសោ ភិក្ខុ កាយេ អវីតរោគោ ហោតិ … ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ មួយទៀត ភិក្ខុមិនទាន់ប្រាសចាកតម្រេកក្នុងកាយ …
៣. រូបេ អវីតរាគោ ហោតិ … ភិក្ខុមិនទាន់ប្រាសចាកតម្រេកក្នុងរូប …
៤. បុន ចបរំ អាវុសោ ភិក្ខុ យាវទត្ថំ ឧទរាវទេហកំ ភុញ្ជិត្វា សេយ្យសុខំ បស្សសុខំ មិទ្ធសុខំ អនុយុត្តោ វិហរតិ ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ មួយទៀត ភិក្ខុបរិភោគត្រាតែឆ្អែតពេញពោះ ហើយប្រកបរឿយៗ នូវសេចក្ដីសុខក្នុងទីដេក នូវសេចក្ដីសុខ ( ព្រោះដេកប្រែប្រួលខាងស្ដាំខាងឆ្វេង ) នូវសេចក្ដីសុខ ព្រោះដេកលង់លក់ ។
៥. បុន ចបរំ អាវុសោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ បណិធាយ ព្រហ្មចរិយំ ចរតិ ឥមិនាហំ សីលេន វា វតេន វា តបេន វា ព្រហ្មចរិយេន វា ទេវោ វា ភវិស្សាមិ ទេវញ្ញតរោ វាតិ ។ យោ សោ អាវុសោ ភិក្ខុ អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ បណិធាយ ព្រហ្មចរិយំ ចរតិ ឥមិនាហំ សីលេន វា វតេន វា តបេន វា ព្រហ្មចរិយេន វា ទេវោ វា ភវិស្សាមិ ទេវញ្ញតរោ វាតិ តស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ អយំ បញ្ចមោ ចេតសោ វិនិពទ្ធោ ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ មួយទៀត ភិក្ខុប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ ព្រោះប្រាថ្នានូវពួកទេវតាជាន់ណាមួយថា ដោយសីល ឬវ័ត ដោយសេចក្ដីព្យាយាម ឬព្រហ្មចារ្យនេះឯង សូមឱ្យអាត្មាអញបានជាទេវតា ( មានស័ក្ដិធំ ) ឬទេវតា ( មានស័ក្ដិតូច ) ណាមួយ ។ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុណាប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ព្រោះប្រាថ្នានូវពួកទេវតាណាមួយថា ដោយសីល ឬវ័ត ដោយព្យាយាម ឬព្រហ្មចារ្យនេះឯង សូមឱ្យអាត្មាអញបានជាទេវតា ( មានស័ក្ដិធំ ) ឬទេវតា ( មានស័ក្ដិតូច ) ណាមួយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងមិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ នេះជាចំណងរបស់ចិត្តទី ៥ ។
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៨៤-៨៦ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា ចេតសោ វិនិពន្ធា ( ចំណងរបស់ចិត្ត ) សេចក្ដីថា ពួកកិលេសដែលឈ្មោះថា ជាគ្រឿងចងចិត្តទុក ព្រោះអត្ថថា ចងចិត្តទុក ដូចក្ដាប់ទុកក្នុងដៃ ។
ពាក្យថា កាមេសុ ( ក្នុងកាមទាំងឡាយ ) សេចក្ដីថា ទាំងក្នុងវត្ថុកាម ទាំងក្នុងកិលេសកាម ។ ពាក្យថា កាយេ ( ក្នុងកាយ ) បានដល់ ករជកាយរបស់ខ្លួន ។ ពាក្យថា រូបេ ( ក្នុងរូប ) បានដល់ រូបខាងក្រៅ ។ ពាក្យថា យាវទត្ថំ ( តាមសេចក្ដីត្រូវការ ) សេចក្ដីថា តាមតម្រូវការ ។ ពាក្យថា ឧទរាវទេហកំ ( ឆ្អែត ) សេចក្ដីថា ឆ្អែតពេញពោះ ។ ពិតណាស់ ពោះនោះ លោកហៅថា ឧទរាវទេហក ( ឆ្អែត ) ព្រោះចិញ្ចឹមរាងកាយ ។ ពាក្យថា សេយ្យសុខំ ( សេចក្ដីសុខក្នុងទីដេក ) សេចក្ដីថា មានសេចក្ដីសុខព្រោះគ្រែ និងតាំង ។ ពាក្យថា បស្សសុខំ ( សេចក្ដីសុខព្រោះដេកប្រែទៅស្ដាំទៅឆ្វេង ) សេចក្ដីថា សម្រាប់បុគ្គលដែលដេកប្រែតាមសប្បាយ ដេកប្រែទៅស្ដាំ ឬដេកប្រែទៅឆ្វេង ក៏មានសេចក្ដីសុខ សេចក្ដីសុខកើតឡើងហើយយ៉ាងនេះ ។ ពាក្យថា មិទ្ធសុខំ ( សេចក្ដីសុខព្រោះដេកលង់លក់ ) សេចក្ដីថា សុខកើតអំពីការលង់លក់ ។ ពាក្យថា អនុយុត្តោ ( ប្រកបរឿយៗ ) សេចក្ដីថា ប្រកបវត្ថុដ៏សមគួរ ។ ពាក្យថា បណិធាយ ( ប្រាថ្នា ) សេចក្ដីថា តាំងទុកហើយ ។ ពាក្យថា ព្រហ្មចរិយេន ( ដោយព្រហ្មចរិយធម៌ ) សេចក្ដីថា ប្រព្រឹត្តព្រហ្មចរិយធម៌ គឺវៀរចាកមេថុន ។ ពាក្យថា ទេវោ វា ភវិស្សាមិ ( សូមឱ្យអាត្មាអញបានជាទេវតា ) សេចក្ដីថា អញនឹងជាទេវតាមានស័ក្ដិធំ ។ ពាក្យថា ទេវញ្ញតរោ វា ( ឬជាទេវតា ណាមួយ ) សេចក្ដីថា ឬជាទេវតាណាមួយ ក្នុងទេវតាដែលមានស័ក្ដិតូច ៕
អានបន្ត...
ចេតោខីលៈ សេចក្ដីរឹងត្អឹងរបស់ចិត្ត មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ឥធាវុសោ ភិក្ខុ សត្ថរិ កង្ខតិ វិចិកិច្ឆតិ នាធិមុច្ចតិ ន សម្បសីទតិ ។ យោ សោ អាវុសោ ភិក្ខុ សត្ថរិ កង្ខតិ វិចិកិច្ឆតិ នាធិមុច្ឆតិ ន សម្បសីទតិ តស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ យស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ អយំ បឋមោ ចេតោខីលោ ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ សង្ស័យ ងឿងឆ្ងល់ មិនចុះចិត្តស៊ប់ មិនជ្រះថ្លាក្នុងព្រះសាស្ដា ។ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុណា សង្ស័យ ងឿងឆ្ងល់ មិនចុះចិត្តស៊ប់ មិនជ្រះថ្លាក្នុងព្រះសាស្ដា ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ មិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ ចិត្តរបស់ភិក្ខុណា មិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ នេះជាសេចក្ដីរឹងត្អឹងនៃចិត្តទី ១ របស់ភិក្ខុនោះ ។
២. បុន ចបរំ អាវុសោ ភិក្ខុ ធម្មេ កង្ខតិ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ មួយទៀត ភិក្ខុសង្ស័យ ក្នុងព្រះធម៌
៣. សង្ឃេ កង្ខតិ ភិក្ខុសង្ស័យ ក្នុងព្រះសង្ឃ
៤. សិក្ខាយ កង្ខតិ វិចិកិច្ឆតិ សង្ស័យ ងឿងឆ្ងល់ ក្នុងសិក្ខា
៥. សព្រហ្មចារីសុ កុបិតោ ហោតិ អនត្តមនោ អាហតចិត្តោ ខីលជាតោ ។ យោ សោ អាវុសោ ភិក្ខុ សព្រហ្មចារីសុ កុបិតោ ហោតិ អនត្តមនោ អាហតចិត្តោ ខីលជាតោ តស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ យស្ស ចិត្តំ ន នមតិ អាតប្បាយ អនុយោគាយ សាតច្ចាយ បធានាយ អយំ បញ្ចមោ ចេតោខីលោ ។
ភិក្ខុក្រោធ អាក់អន់ចិត្ត មានចិត្តត្រូវទោសៈខ្ទាំងខ្ទប់ មានចិត្តរឹងត្អឹងក្នុងសព្រហ្មចារីបុគ្គលទាំងឡាយ ។ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុណាជាបុគ្គលក្រោធ អាក់អន់ចិត្ត មានចិត្តត្រូវទោសៈខ្ទាំងខ្ទប់ មានចិត្តរឹងត្អឹង ក្នុងសព្រហ្មចារីបុគ្គលទាំងឡាយ ចិត្តរបស់ភិក្ខុនោះ រមែងមិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ ចិត្តរបស់ភិក្ខុណា មិនឱនទៅ ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ នេះជាសេចក្ដីរឹងត្អឹងនៃចិត្តទី ៥ របស់ភិក្ខុនោះ ។
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៨២-៨៤ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា ចេតោខីលា ( សេចក្ដីរឹងត្អឹងរបស់ចិត្ត ) សេចក្ដីថា ភាវៈនៃចិត្តដែលរឹងត្អឹង ។ ពាក្យថា សត្ថរិ កង្ខតិ ( សង្ស័យក្នុងព្រះសាស្ដា ) សេចក្ដីថា រមែងសង្ស័យក្នុងព្រះសរីរៈ ឬក្នុងព្រះគុណរបស់ព្រះសាស្ដា ។ កាលសង្ស័យក្នុងព្រះសរីរៈ រមែងសង្ស័យថា “ដែលឈ្មោះថា សរីរៈដែលប្រកបដោយមហាបុរិសលក្ខណៈដ៏ប្រសើរ ៣២ ប្រការ មានឬទេហ្ន៎?” សង្ស័យក្នុងព្រះគុណ រមែងសង្ស័យថា “សព្វញ្ញុតញ្ញាណដែលអាចដឹងអតីត អនាគត និងបច្ចុប្បន្ន មានឬទេហ្ន៎?” ។ ពាក្យថា អាតប្បាយ ( ដើម្បីព្យាយាមដុតកម្ដៅកិលេស ) សេចក្ដីថា ដើម្បីបំពេញសេចក្ដីព្យាយាម ។ ពាក្យថា អនុយោគាយ ( ដើម្បីព្យាយាមជាគ្រឿងប្រកបរឿយៗ ) សេចក្ដីថា ដោយការប្រកបរឿយៗ ។ ពាក្យថា សាតច្ចាយ ( ដើម្បីព្យាយាមជាប់តទៅ ) សេចក្ដីថា ដោយធ្វើជាប់មិនដាច់ ។ ពាក្យថា បធានាយ ( ដើម្បីព្យាយាម ) សេចក្ដីថា ដើម្បីការតាំងទុក ។ ពាក្យថា អយំ បឋមោ ចេតោខីលោ ( នេះជាសេចក្ដីរឹងត្អឹងនៃចិត្តទី ១ ) នេះ សេចក្ដីថា ភាវៈនៃចិត្តរឹងត្អឹង ពោលគឺសេចក្ដីសង្ស័យ ក្នុងព្រះសាស្ដា នេះជាខដំបូង ។
ពាក្យថា ធម្មេ ( ក្នុងព្រះធម៌ ) សេចក្ដីថា ក្នុងបរិយត្តិធម៌ និងបដិវេធធម៌ ។ បុគ្គលកាលសង្ស័យក្នុងបរិយត្តិធម៌ រមែងសង្ស័យថា “ជនទាំងឡាយ នាំគ្នានិយាយថា ព្រះពុទ្ធវចនៈគឺព្រះត្រៃបិដក មាន ៨៤,០០០ ព្រះធម្មក្ខន្ធ ព្រះពុទ្ធវចនៈនោះមានឬទេហ្ន៎?” ។ កាលសង្ស័យក្នុងបដិវេធធម៌ រមែងសង្ស័យថា “ជនទាំងឡាយ នាំគ្នានិយាយថា ផលរបស់វិបស្សនា ឈ្មោះថា មគ្គ ផលរបស់មគ្គ ឈ្មោះថា ផល ការលះសង្ខារទាំងពួងបាន ឈ្មោះថា និព្វាន និព្វាននោះមានឬទេហ្ន៎?” ។ ពាក្យថា សង្ឃេ កង្ខតិ ( រមែងសង្ស័យក្នុងព្រះសង្ឃ ) សេចក្ដីថា រមែងសង្ស័យថា “ប្រជុំនៃបុគ្គលអ្នកបដិបត្តិបដិបទាយ៉ាងនេះ ដោយអំណាចនៃបទជាដើមថា ឧជុបដិបន្នោ មាន ៨ ពួក គឺ ភិក្ខុតាំងនៅក្នុងមគ្គ ៤ ភិក្ខុតាំងនៅក្នុងផល ៤ ឈ្មោះថា ព្រះសង្ឃ ៗ នោះ មានឬទេហ្ន៎?” ។ កាលសង្ស័យក្នុងសិក្ខា រមែងសង្ស័យថា “ជនទាំងឡាយ នាំគ្នានិយាយថា ឈ្មោះថា អធិសីលសិក្ខា ឈ្មោះថា អធិចិត្តសិក្ខា ឈ្មោះថា អធិប្បញ្ញាសិក្ខា សិក្ខានោះមានឬទេហ្ន៎?” ។ ពាក្យថា អយំ បញ្ចមោ ( នេះជាខទី ៥ ) នេះ សេចក្ដីថា ភាវៈនៃចិត្តរឹងត្អឹង ភាវៈនៃចិត្តដូចជាគំនរសំរាម ភាវៈនៃចិត្តដូចជាដង្គត់ ពោលគឺសេចក្ដីក្រោធខឹងក្នុងព្រហ្មចារីទាំងឡាយ នេះជាខទី ៥ ៕
អានបន្ត...
អនាគាមិបុគ្គល ៥ ពួក គឺ
១. អន្តរាបរិនិព្វាយី លោកដែលបរិនិព្វានក្នុងពាក់កណ្ដាលអាយុ
២. ឧបហច្ចបរិនិព្វាយី លោកដែលបរិនិព្វានដោយកន្លងហួសពាក់កណ្ដាលអាយុ
៣. អសង្ខារបរិនិព្វាយី លោកដែលបរិនិព្វានដោយមិនមានសេចក្ដីព្យាយាម
៤. សសង្ខារបរិនិព្វាយី លោកដែលបរិនិព្វានដោយសេចក្ដីព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំង
៥. ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី លោកដែលមានខ្សែខាងលើហើយទៅកាន់អកនិដ្ឋភព
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៨២ )
អធិប្បាយ
ព្រះអនាគាមី នៅមិនទាន់កន្លងពាក់កណ្ដាលអាយុ ហើយដល់នូវព្រះអរហត្ត ជាទីរំលត់នូវកិលេសក្នុងពាក់កណ្ដាលអាយុ ឈ្មោះថា អន្តរាបរិនិព្វាយី ( លោកដែលបរិនិព្វានក្នុងពាក់កណ្ដាលអាយុ ) ។ ព្រះអនាគាមី ដែលកន្លងពាក់កណ្ដាលអាយុហើយ ដល់នូវព្រះអរហត្ត ជាទីរំលត់នូវកិលេស ឈ្មោះថា ឧបហច្ចបរិនិព្វាយី ( លោកដែលបរិនិព្វានដោយកន្លងហួសពាក់កណ្ដាលអាយុ ) ។ ព្រះអនាគាមីដែលមិនលំបាកព្រោះមិនបាច់ប្រកបសេចក្ដីព្យាយាម ដោយមិនមានសង្ខារ ( គ្រឿងឧបត្ថម្ភជ្រោមជ្រែង ) ដល់នូវព្រះអរហត្តបានដោយងាយ ឈ្មោះថា អសង្ខារបរិនិព្វាយី ( លោកដែលបរិនិព្វានដោយមិនមានសេចក្ដីព្យាយាម ) ។ ព្រះអនាគាមីដែលលំបាក ព្រោះត្រូវប្រកបសេចក្ដីព្យាយាម ព្រមទាំងសង្ខារ ដល់នូវព្រះអរហត្តបានដោយលំបាក ឈ្មោះថា សសង្ខារបរិនិព្វាយី ( លោកដែលបរិនិព្វានដោយសេចក្ដីព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំង ) ។ ព្រះអនាគាមី ទាំង ៤ ពួកនេះ មិនបាននៅក្នុងសុទ្ធាវាសទាំង ៥ ជាន់ទេ ។ បណ្ឌិតគប្បីជ្រាបពួក ៤ ក្នុងខថា ឧទ្ធំសោតោ អកនិដ្ឋគាមី នេះដូចតទៅ ៖
ក៏ព្រះអនាគាមីណា ធ្វើចិត្តឱ្យបរិសុទ្ធ ( ចាកកិលេស ) ក្នុងទេវលោកទាំង ៤ ជាន់ តាំងពីជាន់អវិហាទៅ ៗ កាន់អកនិដ្ឋភពហើយបរិនិព្វាន ព្រះអនាគាមីនេះ ឈ្មោះថា មានខ្សែខាងលើ ហើយទៅកាន់អកនិដ្ឋភព ។ ព្រះអនាគាមីណា ចាកជាន់អវិហាហើយទៅកើតក្នុងទេវលោកជាន់ទី ២ ទី ៣ ឬទី ៤ ហើយបរិនិព្វាន ព្រះអនាគាមីនេះ ឈ្មោះថា មានខ្សែខាងលើ មិនទៅកាន់អកនិដ្ឋភព ។ ព្រះអនាគាមីណា ចាកកាមភព ហើយកើតក្នុងអកនិដ្ឋភពតែម្ដងហើយបរិនិព្វាន ព្រះអនាគាមីនេះ ឈ្មោះថា មិនមានខ្សែខាងលើ ហើយទៅកាន់អកនិដ្ឋភព ។ ព្រះអនាគាមីណា កើតក្នុងទេវលោកទាំង ៤ ជាន់ខាងក្រោម ហើយបរិនិព្វានក្នុងទេវលោកទាំង ៤ ជាន់នុ៎ះឯង ព្រះអនាគាមីនេះ ឈ្មោះថា មិនមានខ្សែខាងលើ ហើយមិនទៅកាន់អកនិដ្ឋភព ៕
អានបន្ត...
សុទ្ធាវាស ទីនៅរបស់សត្វដ៏បរិសុទ្ធ មាន ៥ គឺ
១. អវិហៈ
២. អតប្បៈ
៣. សុទស្សៈ
៤. សុទស្សី
៥. អកនិដ្ឋ
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៨១ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា សុទ្ធាវាស សេចក្ដីថា ពួកព្រហ្មជាន់សុទ្ធាវាស នៅហើយ កំពុងនៅ ឬនឹងនៅក្នុងទីនេះ ព្រោះហេតុនោះ ទីនោះ ទើបឈ្មោះថា សុទ្ធាវាស ។ ពាក្យថា សុទ្ធា បានដល់ ព្រះអនាគាមី និងព្រះខីណាស្រពដែលប្រាសចាកមន្ទិល គឺកិលេស ។ ពាក្យណា ដែលគប្បីពោលក្នុងពាក្យថា អវិហា ជាដើម លោកពោលទុកហើយក្នុងមហាបទានសូត្រនុ៎ះឯង ៕
អានបន្ត...
បធានិយង្គ អង្គនៃភិក្ខុដែលមានសេចក្ដីព្យាយាម មាន ៥ យ៉ាង
១. ឥធាវុសោ ភិក្ខុ សទ្ធោ ហោតិ សទ្ទហតិ តថាគតស្ស ពោធឹ ឥតិបិ សោ ភគវា អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ វិជ្ជាចរណសម្បន្នោ សុគតោ លោកវិទូ អនុត្តរោ បុរិសទម្មសារថិ សត្ថាទេវមនុស្សានំ ពុទ្ធោ ភគវាតិ
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុក្នុងសាសនានេះ ជាអ្នកមានសទ្ធា ជឿសេចក្ដីត្រាស់ដឹងរបស់ព្រះតថាគតថា ព្រះមានព្រះភាគអង្គនោះ ទ្រង់ឆ្ងាយចាកកិលេសហើយ ទ្រង់ត្រាស់ដឹងដោយប្រពៃចំពោះព្រះអង្គឯង ទ្រង់បរិបូណ៌ដោយវិជ្ជា និងចរណៈ ទ្រង់មានដំណើរល្អ ទ្រង់ជ្រាបច្បាស់នូវត្រៃលោក ទ្រង់ប្រសើរដោយសីលាទិគុណ រកបុគ្គលណាស្មើគ្មាន ទ្រង់ជាអ្នកទូន្មាននូវបុរសដែលគួរទូន្មានបាន ទ្រង់ជាគ្រូរបស់ទេវតា និងមនុស្សទាំងឡាយ ទ្រង់បានត្រាស់ដឹងនូវអរិយសច្ចធម៌ ព្រះអង្គលែងមកកាន់ភពថ្មីទៀត ដោយហេតុនេះៗ
២. អប្បាពាធោ ហោតិ អប្បាតង្កោ សមវេបាកិនិយោ គហណិយា សមន្នាគតោ នាតិសីតាយ នាច្ចុណ្ហាយ មជ្ឈិមាយ បធានក្ខមាយ ជាអ្នកមិនមានអាពាធ មិនមានសេចក្ដីទុក្ខ ប្រកបដោយតេជោធាតុ ចាស់ល្មម មិនត្រជាក់ពេក មិនក្ដៅពេក យ៉ាងកណ្ដាល គួរដល់សេចក្ដីព្យាយាម
៣. អសឋោ ហោតិ អមាយាវី យថាភូតំ អត្តានំ អាវិកតា សត្ថរិ វា វិញ្ញូសុ វា សព្រហ្មចារីសុ មិនមែនជាអ្នកលេងបោកប្រាស មិនមានមាយា ជាអ្នកធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវខ្លួនគួរតាមពិត ក្នុងសំណាក់ព្រះសាស្ដា ឬក្នុងសំណាក់សព្រហ្មចារីទាំងឡាយ ដែលជាអ្នកចេះដឹង
៤. អារទ្ធវីរិយោ វិហរតិ អកុសលានំ ធម្មានំ បហានាយ កុសលានំ ធម្មានំ ឧបសម្បទាយ ថាមវា ទឡ្ហបរក្កមោ អនិក្ខិត្តធុរោ កុសលេសុ ធម្មេសុ ជាបុគ្គលប្រារព្ធព្យាយាម ដើម្បីលះបង់នូវធម៌ជាអកុសល ដើម្បីញ៉ាំងកុសលធម៌ឱ្យដុះដាលឡើង ជាបុគ្គលមានកម្លាំងចិត្ត មានសេចក្ដីសង្វាតដ៏មាំ មិនដាក់ធុរៈចោលក្នុងកុសលធម៌ទាំងឡាយ
៥. បញ្ញវា ហោតិ ឧទយត្ថគាមិនិយា បញ្ញាយ សមន្នាគតោ អរិយាយ និព្វេធិកាយ សម្មាទុក្ខក្ខយគាមិនិយា ជាអ្នកមានប្រាជ្ញា ប្រកបដោយប្រាជ្ញាដែលអាចនឹងកំណត់នូវសេចក្ដីកើត និងសេចក្ដីរលត់បាន ជាបញ្ញាដ៏បរិសុទ្ធ ជាបញ្ញាអាចទម្លុះទម្លាយនូវគំនរនៃលោភៈជាដើម ជាបញ្ញាញ៉ាំងសត្វឱ្យដល់នូវកិរិយាអស់ទៅនៃទុក្ខដោយប្រពៃ
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៨០-៨១ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា បធានិយង្គ ( អង្គនៃភិក្ខុដែលមានសេចក្ដីព្យាយាម ) សេចក្ដីថា ភាពជាទីតាំង លោកហៅថា បធាន ( សេចក្ដីព្យាយាម ) ។ បធាន របស់បុគ្គលនោះមាន ហេតុនោះ បុគ្គលនោះឈ្មោះថា បធានិយ ។ អង្គនៃភិក្ខុដែលមានបធាន ( សេចក្ដីព្យាយាម ) ឈ្មោះថា បធានិយង្គ ( អង្គនៃភិក្ខុដែលមានសេចក្ដីព្យាយាម ) ។ ពាក្យថា សទ្ធោ ( ជាអ្នកមានសទ្ធា ) សេចក្ដីថា ប្រកបដោយសទ្ធា ។ ក៏សទ្ធាមាន ៤ យ៉ាង គឺ អាគមនសទ្ធា ១ អធិគមនសទ្ធា ១ ឱកប្បនសទ្ធា ១ បសាទសទ្ធា ១ ។ បណ្ដាសទ្ធាទាំង ៤ យ៉ាងនោះ ការជឿរបស់ព្រះពោធិសត្វដែលប្រាថ្នាជាព្រះសព្វញ្ញូ ឈ្មោះថា អាគមនសទ្ធា ( ការជឿយ៉ាងជាក់លាក់ ) ព្រោះមានមកហើយចាប់តាំងពីផ្ដើមសេចក្ដីប្រាថ្នា ។ ការជឿរបស់ព្រះអរិយសាវកទាំងឡាយ ឈ្មោះថា អធិគមនសទ្ធា ( ការជឿព្រោះបានសម្រេចធម៌ ) ព្រោះសម្រេចធម៌ហើយដោយការចាក់ធ្លុះ ។ កាលមានមនុស្សពោលថា ព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ ព្រះសង្ឃ ដាក់ចិត្តជឿដោយមិនញាប់ញ័រ ឈ្មោះថា ឱកប្បនសទ្ធា ( ការជឿដ៏ពិតប្រាកដ ) ។ ការកើតឡើងនៃសេចក្ដីជ្រះថ្លា ឈ្មោះថា បសាទសទ្ធា ( ការជឿព្រោះសេចក្ដីជ្រះថ្លា ) ។ ក្នុងទីនេះ លោកប្រាថ្នាយកការជឿដ៏ពិតប្រាកដ ( ឱកប្បនសទ្ធា ) ។
ពាក្យថា ពោធឹ ( សេចក្ដីត្រាស់ដឹង ) បានដល់ ញាណក្នុងមគ្គទី ៤ ។ ភិក្ខុជឿថា ព្រះតថាគតត្រាស់ដឹងញាណក្នុងមគ្គទី ៤ នោះយ៉ាងពិតប្រាកដ ។ ក៏ពាក្យនេះត្រឹមតែជាជ្រុងមួយនៃទេសនាប៉ុណ្ណោះ ។ ព្រោះដោយអង្គនេះ លោកសំដៅដល់ការជឿក្នុងរតនៈទាំង ៣ នុ៎ះឯង ពិតណាស់ សេចក្ដីជ្រះថ្លាក្នុងព្រះរតនត្រ័យ មានព្រះពុទ្ធជាដើម របស់បុគ្គលណា ជាសទ្ធាមានកម្លាំង សេចក្ដីព្យាយាមដែលតាំងទុករបស់បុគ្គលនោះ រមែងសម្រេចបាន ។ ពាក្យថា អប្បាពាធោ ( មិនមានអាពាធ ) ប្រែថា មិនមានរោគ ។ ពាក្យថា អប្បាតង្កោ ( មិនមានសេចក្ដីទុក្ខ ) ប្រែថា អស់ទុក្ខ ។ ពាក្យថា សមវេបាកិនិយា ប្រែថា មានផលចាស់ល្មម ។ ពាក្យថា គហណិយា ( ប្រកបដោយតេជោធាតុ ) បានដល់ តេជោធាតុដែលកើតអំពីកម្ម ។ ពាក្យថា នាតិសីតាយ នាច្ចុណ្ហាយ ( មិនត្រជាក់ពេក មិនក្ដៅពេក ) សេចក្ដីថា ក៏បុគ្គលដែលមានទឹកសម្រាប់រំលាយអាហារចេញមកត្រជាក់ពេក រមែងខ្លាចចំពោះត្រជាក់ បុគ្គលដែលមានទឹកសម្រាប់រំលាយអាហារចេញមកក្ដៅពេក រមែងខ្លាចចំពោះកម្ដៅ ។ សេចក្ដីព្យាយាមរមែងមិនសម្រេចដល់ពួកគេ ។ សម្រាប់បុគ្គលដែលមានទឹកសម្រាប់រំលាយអាហារចាស់ល្មម ( សេចក្ដីព្យាយាម ) ទើបសម្រេចបាន ។ ព្រោះហេតុនោះ លោកទើបពោលថា “ចាស់ល្មម ទើបសមគួរដល់សេចក្ដីព្យាយាម” ។ ពាក្យថា យថាភូតំ អត្តានំ អាវិកត្តា ( ជាអ្នកធ្វើឱ្យជាក់ច្បាស់នូវខ្លួនគួរតាមពិត ) សេចក្ដីថា ប្រកាសទោសរបស់ខ្លួនតាមពិត ។ ពាក្យថា ឧទយត្ថគាមិនិយា ( កំណត់នូវសេចក្ដីកើត និងសេចក្ដីរលត់បាន ) សេចក្ដីថា អាចនឹងដឹង គឺអាចកំណត់នូវសេចក្ដីកើត និងសេចក្ដីរលត់ ។ ដោយពាក្យនេះ លោកពោលដល់ឧទយព្វយញ្ញាណដែលកំណត់យកលក្ខណៈ ៥០ ប្រការ ។ ពាក្យថា អរិយាយ សេចក្ដីថា ដ៏បរិសុទ្ធ ។ ពាក្យថា និព្វេធិកាយ ( អាចទម្លុះទម្លាយ ) សេចក្ដីថា អាចដើម្បីចាក់ធ្លុះខន្ធមានសេចក្ដីលោភ ជាដើម ដែលមិនធ្លាប់បានដឹងមកពីមុន ។ ពាក្យថា សម្មាទុក្ខក្ខយគាមិនិយា ( ជាបញ្ញាញ៉ាំងសត្វឱ្យដល់នូវកិរិយាអស់ទៅនៃទុក្ខដោយប្រពៃ ) សេចក្ដីថា ទុក្ខទាំងអស់ នឹងអស់ទៅបាន ប្រព្រឹត្តទៅដើម្បីអស់ទៅនៃសេចក្ដីទុក្ខនោះៗ ព្រោះលះកិលេសបានដោយអំណាចអង្គនោះៗ ។ ដោយបទទាំងនេះគ្រប់បទដែលពោលមក សំដៅដល់ វិបស្សនាបញ្ញានុ៎ះឯង ព្រោះសេចក្ដីព្យាយាមមិនសម្រេចដល់មនុស្សដែលមានបញ្ញាអន់ថយឡើយ ៕
អានបន្ត...
ភិក្ខុអ្នកចោទមានប្រាថ្នានឹងចោទភិក្ខុដទៃ ត្រូវតម្កល់ធម៌ ៥ យ៉ាងទុកក្នុងខ្លួនហើយសឹមចោទភិក្ខុដទៃ ដោយគិតថា
១. កាលេន វក្ខាមិ នោ អកាលេន អាត្មាអញនឹងនិយាយក្នុងកាលគួរ មិននិយាយក្នុងកាលមិនគួរ
២. ភូតេន វក្ខាមិ នោ អភូតេន អាត្មាអញនិយាយដោយពាក្យពិត មិននិយាយដោយពាក្យមិនពិត
៣. សណ្ហេន វក្ខាមិ នោ ផរុសេន អាត្មាអញនិយាយដោយពាក្យផ្អែមល្ហែម មិននិយាយដោយពាក្យទ្រគោះ
៤. អត្ថសញ្ហិតេន វក្ខាមិ នោ អនត្ថសញ្ហិតេន អាត្មាអញនិយាយ ដោយពាក្យប្រកបដោយប្រយោជន៍ មិននិយាយ ដោយពាក្យមិនប្រកបដោយប្រយោជន៍
៥. មេត្តចិត្តេន វក្ខាមិ នោ ទោសន្តរេន អាត្មាអញនិយាយដោយចិត្តប្រកបដោយមេត្តា មិននិយាយដោយចិត្តប្រកបដោយទោសៈ
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៩-៨០ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា ចោទ សេចក្ដីថា ចោទដោយរឿងសម្រាប់ចោទ ៤ យ៉ាង គឺ វត្ថុសំសន្ទស្សនា ការប្រៀបធៀបរឿងរ៉ាវ, អាបត្តិសំសន្ទស្សនា ការប្រៀបធៀបអាបត្តិ, សំវាសប្បដិក្ខេប ការហាមការនៅរួម, សាមីចិប្បដិក្ខេប ការហាមសាមីចិកម្ម ។ ក្នុងខថា កាលេន វក្ខាមិ នោ អកាលេន ( អាត្មាអញនឹងនិយាយក្នុងកាលគួរ មិននិយាយក្នុងកាលមិនគួរ ) សេចក្ដីថា សម្រាប់ចុងចោទត្រូវប្រាប់ពេលវេលាសិន សម្រាប់ដើមចោទមិនចាំបាច់ ។ ពិតណាស់ ភិក្ខុកាលនឹងចោទអ្នកដទៃមិនគប្បីចោទកណ្ដាលបរិស័ទ ក្នុងរោងឧបោសថ ក្នុងរោងបវារណា ឬក្នុងរោងឆាន់ រោងបុណ្យ ជាដើម ។ ( គប្បីចោទ ) ក្នុងទីដែលលោកអង្គុយសម្រាកវេលាថ្ងៃ គួរសុំឱកាសជាមុនសិន សឹមចោទឡើងយ៉ាងនេះថា “ម្នាលលោកដ៏មានអាយុ សូមលោកឱ្យឱកាស ខ្ញុំកូណាចង់និយាយនឹងលោក” ។ មិនចាំបាច់យល់ដល់បុគ្គល បុគ្គលណាជាមនុស្សឡេះឡោះ និយាយកុហក បង្កសេចក្ដីវិនាសដល់ពួកភិក្ខុ បុគ្គលនោះមិនចាំបាច់សុំឱកាសក៏អាចចោទបាន ។ ពាក្យថា ភូតេន ( ដោយពាក្យពិត ) សេចក្ដីថា តាមការពិត ។ ពាក្យថា សណ្ហេន ( ដោយពាក្យផ្អែមល្ហែម ) សេចក្ដីថា ដោយពាក្យពីរោះ ទន់ភ្លន់ ។ ពាក្យថា អត្ថសញ្ហិតេន ( ដោយពាក្យប្រកបដោយប្រយោជន៍ ) សេចក្ដីថា ដោយការចូលដល់ដោយភាពជាអ្នកប្រាថ្នាប្រយោជន៍ ភាពជាអ្នកប្រាថ្នាសេចក្ដីចម្រើន ៕
អានបន្ត...
អានិសង្សនៃសីលសម្បទា មាន ៥ យ៉ាង
១. សីលវា សីលសម្បន្នោ អប្បមាទាធិករណំ មហន្តំ ភោគក្ខន្ធំ អធិគច្ឆតិ បុគ្គលមានសីល បរិបូណ៌ដោយសីល រមែងបាននូវគំនរទ្រព្យច្រើន មានសេចក្ដីមិនប្រមាទជាហេតុ
២. សីលវតោ សីលសម្បន្នស្ស កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតិ កិត្តិសព្ទដ៏ពីរោះរបស់បុគ្គលមានសីល បរិបូណ៌ដោយសីល តែងផ្សាយទៅសព្វទិស
៣. សីលវា សីលសម្បន្នោ យំ យទេវ បរិសំ ឧបសង្កមតិ យទិ ខត្តិយបរិសំ យទិ ព្រាហ្មណបរិសំ យទិ គហបតិបរិសំ យទិ សមណបរិសំ វិសារទោ ឧបសង្កមតិ អមង្កុភូតោ បុគ្គលមានសីល បរិបូណ៌ដោយសីល ចូលទៅរកបរិស័ទណាៗ ទោះបីជាខត្តិយបរិស័ទក្ដី ព្រាហ្មណបរិស័ទក្ដី គហបតិបរិស័ទក្ដី សមណបរិស័ទក្ដី រមែងក្លៀវក្លា មិនមានមុខឱនចុះ
៤. សីលវា សីលសម្បន្នោ អសម្មូឡ្ហោ កាលំ ករោតិ បុគ្គលមានសីល បរិបូណ៌ដោយសីល រមែងមិនវង្វេង ធ្វើមរណកាល
៥. សីលវា សីលសម្បន្នោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតឹ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជតិ បុគ្គលមានសីល បរិបូណ៌ដោយសីល លុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ តែងបានទៅកើតក្នុងសុគតិ សួគ៌ ទេវលោក
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៨-៧៩ )
អានបន្ត...
ទោសនៃសីលវិបត្តិរបស់បុគ្គលទ្រុស្ដសីល មាន ៥ យ៉ាង
១. ទុស្សីលោ សីលវិបន្នោ បមាទាធិករណំ មហតឹ ភោគជានឹ និគច្ឆតិ បុគ្គលទ្រុស្ដសីល វិបត្តិចាកសីលនេះ តែងដល់នូវសេចក្ដីវិនាសនៃសម្បត្តិយ៉ាងធំ មានសេចក្ដីប្រមាទជាហេតុ
២. ទុស្សីលស្ស សីលវិបន្នស្ស បាបកោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតិ កិត្តិសព្ទអាក្រក់របស់បុគ្គលទ្រុស្ដសីល វិបត្តិចាកសីល រមែងផ្សាយទៅសព្វទិស
៣. ទុស្សីលោ សីលវិបន្នោ យំ យទេវ បរិសំ ឧបសង្កមតិ យទិ ខត្តិយបរិសំ យទិ ព្រាហ្មណបរិសំ យទិ គហបតិបរិសំ យទិ សមណបរិសំ អវិសារទោ ឧបសង្កមតិ មង្កុភូតោ បុគ្គលទ្រុស្ដសីល វិបត្តិចាកសីល ចូលទៅរកបរិស័ទណាៗ ទោះខត្តិយបរិស័ទក្ដី ព្រាហ្មណបរិស័ទក្ដី គហបតិបរិស័ទក្ដី សមណបរិស័ទក្ដី រមែងមិនក្លៀវក្លា មានមុខឱនចុះ
៤. ទុស្សីលោ សីលវិបន្នោ សម្មូឡ្ហោ កាលំ ករោតិ បុគ្គលទ្រុស្ដសីល វិបត្តិចាកសីល តែងវង្វេងធ្វើមរណកាល
៥. ទុស្សីលោ សីលវិបន្នោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតឹ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបជ្ជតិ បុគ្គលទ្រុស្ដសីល វិបត្តិចាកសីល លុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ តែងទៅកើតក្នុងតិរច្ឆាន ប្រេត អសុរកាយ នរក
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៧-៧៨ )
អានបន្ត...
សម្បទា សេចក្ដីបរិបូណ៌ មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ញាតិសម្បទា បរិបូណ៌ដោយញាតិ
២. ភោគសម្បទា បរិបូណ៌ដោយភោគៈ
៣. អារោគ្យសម្បទា បរិបូណ៌ដោយភាពមិនមានរោគ
៤. សីលសម្បទា បរិបូណ៌ដោយសីល
៥. ទិដ្ឋិសម្បទា បរិបូណ៌ដោយទិដ្ឋិ
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ពួកសត្វលុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ មិនទៅកើតក្នុងសុគតិ សួគ៌ ទេវលោក ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយញាតិក្ដី ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយភោគៈក្ដី ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយភាពមិនមានរោគក្ដី នោះទេ ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ពួកសត្វលុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ តែងបានទៅកើតក្នុងសុគតិ សួគ៌ ទេវលោក ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយសីល ឬ ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយទិដ្ឋិ ។
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៦-៧៧ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា ញាតិសម្បទា ( ការបរិបូណ៌ដោយញាតិ ) បានដល់ ការដល់ព្រម បរិបូណ៌ មានញាតិច្រើន ។ សូម្បីការបរិបូណ៌ដោយភោគៈជាដើមក៏មានន័យដូចគ្នានេះ ។ ការដល់ព្រមដោយភាពមិនមានរោគ ឈ្មោះថា អារោគ្យសម្បទា ( ការបរិបូណ៌ដោយភាពមិនមានរោគ ) បានដល់ ភាពជាអ្នកមិនមានរោគអស់កាលជានិច្ច ។ សូម្បីក្នុងការបរិបូណ៌ដោយសីល និងទិដ្ឋិជាដើម ក៏មានន័យដូចគ្នានេះ ។ សូម្បីក្នុងធម៌ខនេះ ការបរិបូណ៌ដោយញាតិជាដើម មិនមែនជាកុសល ទាំងមិនទម្លាយលក្ខណៈ ៣ ។ ការបរិបូណ៌ដោយសីល និងទិដ្ឋិ ជាកុសល ទាំងមិនទម្លាយលក្ខណៈ ៣ ។ ព្រោះហេតុនោះនុ៎ះឯង លោកទើបពោលពាក្យជាដើមថា “ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ព្រោះហេតុតែបរិបូណ៌ដោយញាតិក្ដី” ៕
អានបន្ត...
ព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាស មាន ៥ យ៉ាង គឺ
១. ញាតិព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាសញាតិ
២. ភោគព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាសភោគសម្បត្តិ
៣. រោគព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាសព្រោះរោគ
៤. សីលព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាសសីល
៥. ទិដ្ឋិព្យសនៈ សេចក្ដីវិនាសទិដ្ឋិ
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ពួកសត្វលុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ មិនទៅកើតក្នុងអបាយ ទុគ្គតិ វិនិបាត នរក ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសញាតិក្ដី ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសភោគៈក្ដី ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសដោយរោគក្ដី ( នោះទេ ) ។
ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ពួកសត្វលុះបែកធ្លាយរាងកាយ បន្ទាប់អំពីសេចក្ដីស្លាប់ទៅ ៗ កើតក្នុងអបាយ ទុគ្គតិ វិនិបាត នរក ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសសីល ឬ ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសទិដ្ឋិ ។
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៦ )
អធិប្បាយ
ពាក្យថា ព្យសនៈ ព្រោះអត្ថថា វិនាស ។ អធិប្បាយថា ខូចខាត គឺកម្ចាត់បង់នូវប្រយោជន៍ សេចក្ដីចម្រើន និងសេចក្ដីសុខ ។ សេចក្ដីវិនាសនៃញាតិ ឈ្មោះថា ញាតិព្យសនៈ ។ អធិប្បាយថា បាត់បង់សាច់ញាតិ ព្រោះចោរភ័យ និងរោគភ័យជាដើម ។ សេចក្ដីវិនាសនៃភោគៈ ឈ្មោះថា ភោគព្យសនៈ ។ បានដល់ ការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ដោយអំណាចព្រះរាជា និងចោរជាដើម ។ សេចក្ដីវិនាសព្រោះរោគ ឈ្មោះថា រោគព្យសនៈ ។ រោគរមែងទម្លាយ គឺធ្វើឱ្យភាពមិនមានរោគវិនាសទៅ ព្រោះហេតុនោះ ទើបឈ្មោះថា វិនាស ។ សេចក្ដីវិនាសសីល ឈ្មោះថា សីលព្យសនៈ ។ ពាក្យនេះជាឈ្មោះនៃភាពជាអ្នកទ្រុស្ដសីល ។ សេចក្ដីវិនាសទិដ្ឋិ ដែលកើតឡើងទម្លាយសម្មាទិដ្ឋិ ឈ្មោះថា ទិដ្ឋិព្យសនៈ ។ ក៏ក្នុងសេចក្ដីវិនាសទាំង ៥ យ៉ាងនេះ សេចក្ដីវិនាស ៣ យ៉ាង ខាងដើម មានសេចក្ដីវិនាសនៃញាតិជាដើម មិនមែនជាអកុសល ទាំងមិនទម្លាយលក្ខណៈ ៣ ទៀតផង ។ សេចក្ដីវិនាសសីល និងទិដ្ឋិទាំង ២ យ៉ាង ជាអកុសល មិនទម្លាយលក្ខណៈ ៣ ។ ព្រោះហេតុនោះនុ៎ះឯង លោកទើបពោលថា “ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ …ព្រោះហេតុតែសេចក្ដីវិនាសញាតិក្ដី” ៕
អានបន្ត...
អភព្វដ្ឋាន ហេតុដែលមិនគួរ ៥ យ៉ាង គឺ
១. អភព្វោ អាវុសោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ សញ្ចិច្ច បាណំ ជីវិតា វោរាបេតុំ ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរ ដើម្បីក្លែងញ៉ាំងសត្វឱ្យធ្លាក់ចុះចាកជីវិត
២. អភព្វោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ អទិន្នំ ថេយ្យសង្ខាតំ អាទាតុំ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរ ដើម្បីកាន់យកទ្រព្យដែលគេមិនឱ្យដោយចំណែកគឺចិត្តលួច
៣. អភព្វោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ មេថុនំ ធម្មំ បដិសេវិតុំ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរ ដើម្បីសេពមេថុនធម្ម
៤. អភព្វោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ សម្បជានមុសា ភាសិតុំ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរពោលសម្បជានមុសាវាទ
៥. អភព្វោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ សន្និធិការកំ កាមេ បរិភុញ្ជិតុំ សេយ្យថាបិ បុព្វេ អាគារិកភូតោ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរបរិភោគនូវរបស់ដែលខ្លួនធ្វើសេចក្ដីសន្សំទុក និងកាមទាំងឡាយ ដូចកាលខ្លួននៅជាគ្រហស្ថក្នុងកាលពីដើម
( បិដកលេខ ១៩ ទំព័រ ១៧៥-៧៦ )
អធិប្បាយ
ពាក្យជាដើមថា អភព្វោ អាវុសោ ខីណាសវោ ភិក្ខុ សញ្ចិច្ច បាណំ ( ម្នាលអាវុសោទាំងឡាយ ភិក្ខុជាខីណាស្រពមិនគួរដើម្បីក្លែងញ៉ាំងសត្វ
[ ឱ្យធ្លាក់ចុះចាកជីវិត ] ) ជាប្រធាននៃទេសនាប៉ុណ្ណោះ ។ ទោះបីជាព្រះសោតាបន្នជាដើម ក៏មិនអាចក្លែងសម្លាប់សត្វ ។ លោកពោលទុកយ៉ាងនេះ ដើម្បីតិះដៀលបុថុជ្ជន លើកតម្កើងព្រះខីណាស្រព ។ ព្រោះបុថុជ្ជនជាមនុស្សថោកទាប រមែងធ្វើការសម្លាប់មាតាក៏បាន ។ ចំណែកព្រះខីណាស្រព ជាមនុស្សខ្ពង់ខ្ពស់ មិនសម្លាប់សូម្បីតែស្រមោចខ្មៅ ស្រមោចក្រហមជាដើម ៕
អានបន្ត...